श्रीगणेशाय नमः
जयजयाजी क्षीराब्धिवासा ॥ शेषशायी कमळहंसा ॥ नभोदभवशोभा कमळाभासा ॥ सुखविलासा रमेशा ॥१॥
हे करुणानिधे दयावंता ॥ दीनबंधो दीनानाथा ॥ पुढें रसाळ कवित्वकथा ॥ बोलवीं की रसनेसी ॥२॥
मागील अध्यायीं रसाळ कथन ॥ कीं बारामल्हार पवित्र स्थान ॥ तेथें अष्टदैवत पिशाच मिळोन ॥ युद्ध केलें नाथासी ॥३॥
यापरी बारामल्हार करुनि तीर्थ ॥ कुमार दैवत करुनि कोकणस्थानांत ॥ कुडाळ प्रांत आडूळ गांवांत ॥ येऊनियां राहिला ॥४॥
तों ग्रामाबाहेर दुर्गालयीं ॥ महाकाळिका दैवत आहे ॥ तयाचे दर्शना लवलाहें ॥ मच्छिंद्रनाथ पैं गेला ॥५॥
तें काळिकादैवत अति खडतर ॥ मूर्तिमंत नांदे पृथ्वीवर ॥ तें शिवहस्ताचें काळिकाअस्त्र ॥ स्थापन केलें महीसी ॥६॥
त्या अस्त्रेंकरुनि दैत्य वधिले ॥ म्हणोनि शिवचित्त प्रसन्न झाले ॥ म्हणूनि काळिकादेवी वहिलें ॥ वरदान घेई कां ॥७॥
वेधक कामना असेल चित्तीं ॥ तें वरप्रदान मागें भगवती ॥ येरी म्हणे अपर्णापती ॥ मम कामना ऐकिजे ॥८॥
तव हस्तीं मी बहुत दिवस ॥ बैसलें अस्त्रसंभारास ॥ आणि जेथें धाडिलें त्या कार्यास ॥ सिद्ध करुनि आलें मी ॥९॥
बहुत वृक्षांतें भंगितां क्षितीं ॥ मी श्रम पावलें अंबिकाहस्ती ॥ परी मातें विश्रांती ॥ सुखवासा भोगू दे ॥१०॥
मग अवश्य म्हणूनि उमारमण ॥ तेथें केलें तियेचें स्थापन ॥ तें उग्र दैवत अति म्हणोन ॥ अद्यापि आहे कलीमाजीं ॥११॥
त्या काळिकादर्शनासाठीं ॥ चित्त व्यग्र होवोनि पोटीं ॥ मार्ग लक्षूनि तयासाठीं ॥ संचार करिता जाहला ॥१२॥
देवीप्रती करुनि नमन ॥ म्हणे माय वो आश्वर्यपण ॥ म्यां मंत्रकाव्य केलें निपुण ॥ त्याजला साह्य होई तूं ॥१३॥
तरी माझें हस्तें विराजून ॥ मम कवित्वविद्या गौरवून ॥ तया ओपूनि वरदान ॥ कार्या उदित होई कां ॥१४॥
ऐसें मच्छिंद्र बोलतां वाणी ॥ क्षोभ चढला अंतःकरणीं ॥ शिवहस्तें अस्त्रालागोनि ॥ पूर्णाश्रम झालासे ॥१५॥
त्यात मच्छिंद्राचें बोलणें ॥ त्या काळिकादेवीनें ऐकून ॥ तेणें क्षोभलें अंतःकरण ॥ प्रळयासमान जेवीं ॥१६॥
जैसा मुचकंद श्रमोनि निद्रिस्त ॥ तैं काळयवन गेला तेथ ॥ निद्रा बिघडतां क्रोधानळांत ॥ प्रसर झाला त्या समयीं ॥१७॥
कीं प्रल्हाद पडतां परम संकटीं ॥ विष्णुहदयीं क्रोध दाटी ॥ प्रगट झाला कोरडे काष्ठी ॥ राक्षसालागीं निवटावया ॥१८॥
तैसी काळिकाहदयसरिता ॥ उचंबळली क्रोधभरिता ॥ मच्छिंद्रालागीं महीसिंधुअर्था ॥ मेळवूं पाहे लगबगें ॥१९॥
कीं क्रोध नोहे वडवानळ ॥ मच्छिंद्र अब्धी अपारजळ ॥ प्राशूं पाहे उतावळ ॥ अर्थसमय जाणूनियां ॥२०॥
म्हणे नष्टा अनिष्टा पतिता ॥ मी भवपाणी श्रमलें असतां ॥ त्यांतचि मातें दुःखवार्ता ॥ शिणवूं पाहसी पुढारा ॥२१॥
तुवां कवित्वविद्या निर्मून ॥ मातें मागसी वरप्रदान ॥ परी वर नोहे मजला विघ्न ॥ करुं आलासी दुर्बुद्धे ॥२२॥
अरे मी आपला भोग सारुन ॥ निवांत बैसलें सेवीत स्थान ॥ तैं तूं मातें वरा गोंवून ॥ शिणवूं पाहसी दुगत्मया ॥२३॥
तरी आतां मम लोचनीं ॥ उभा न राहें जाय फिरोनि ॥ नातरी आगळीक होतां करणी ॥ शासनकाळ लाभसील ॥२४॥
मी शिवकरीचे अस्त्र ॥ तव करीं राहीन काय विचित्र ॥ कीं करीं कवळूनि नरोटीपात्र ॥ भिक्षा मागे श्रीमंत ॥२५॥
किंवा पितळधातूची मुद्रिका रचिली ॥ ते हिराहिरकणी वेढका घडली ॥ तेवी तूतें कामना स्फुरली ॥ सर सर माघारा ॥२६॥
कीं वायसाचे धवळारी ॥ हंसबाळ करी चाकरी ॥ तन्न्यायें दुराचारी ॥ इच्छूं पाहे मम काष्ठा ॥२७॥
राव रंकाचे पंक्ती आला ॥ आला परी श्रेष्ठता त्याला ॥ कीं सिंधूचि कूपस्थानीं ठेला ॥ नांदत कीं आवडीनें ॥२८॥
की दीपतेजाते पाहूनि वास ॥ दीपतेजातें करी आस ॥ तन्न्यायें शक्तिअस्त्रास ॥ तंव करीं वसती प्रारब्धें ॥२९॥
आला विचारिता पांडित्यपण ॥ तो अजारक्षका पुसेल कोठून ॥ तन्न्यायें मूर्खा जाण ॥ आलासी येथें दुरात्मया ॥३०॥
अहा प्रतापी विनतासुत ॥ क्षीणचिलीट होऊनि मस्त ॥ तयासीं समता करुं पाहत ॥ तेवीं येथें आलासी ॥३१॥
अरे मी देव रुद्रकरी असतां ॥ तंव करीं वसूं हें काय भूता ॥ तूतें कांही शंका बोलतां ॥ वाटली नाहीं दुरात्मया ॥३२॥
तरी असो आतां कैसें ॥ येथोनि जाई लपवी मुखास ॥ नातरी जीवित्वा पावसी नाश ॥ पतंग दीपासम जेवीं ॥३३॥
याउपरी मच्छिंद्र म्हणे देवी ॥ पतंग जळे दीपासवीं ॥ परी तैसें नोहे माझे ठायीं ॥ प्रताप पाहीं तरी आतां ॥३४॥
अगे मित्राबिंब तें असे लहान ॥ परी प्रतापतेजें भरे त्रिभुवन ॥ तेवीं तूतें दाखवून ॥ वश्य करीन ये समयीं ॥३५॥
अगे प्रताप जेवीं पंडुसुतांनी ॥ वायुसुतातें श्वेती दावुनी ॥ अक्षयी ध्वजीं बैसवोनी ॥ किर्ति केली महीवरी ॥३६॥
की अरुण मित्रापुढी जोड ॥ तेवीं तूतें दावीन चाड ॥ तरी दत्तपुत्र मी कोड ॥ जगीं मिरवीन ये वेळे ॥३७॥
देवी म्हणे भ्रष्टा परियेसी ॥ कान फाडुनि तूं आलासी ॥ इतुक्यानें भयातें मज दाविसी ॥ परी मी न भीं सर्वथा ॥३८॥
हातीं घेऊनि करकंकण ॥ शेंदूर आलासी भाळीं चर्चुन ॥ परी मी न भिईं इतुक्यानें ॥ सर सर परता हे भ्रष्टा ॥३९॥
अरे तुझी उत्पत्ती मज ठाऊक ॥ कीं धीवर जाण तुझा जनक ॥ तरी तूं मत्स्य मीन धरुनि कौतुकें ॥ निर्वाह करी बा उदराचा ॥४०॥
तरी तुज अस्त्रविद्या निपुण ॥ कायसा व्हावी दारिद्रयाकारण ॥ कीं अंधाचें जन्मचक्षुलावण्य ॥ सर्वथा उपयोगी दिसेना ॥४१॥
कीं बहुरुपी मिरवी शूरपण ॥ तरी तें खेळापुरतें निपुण ॥ तें द्वंद्वजाळ सांभाळ सांभाळून ॥ वेव्हार आव्हानी आपुला ॥४२॥
अरे मातें दाविसी उग्र रुप ॥ दांभिका ठका महाप्रताप ॥ अहंकृती मनाचें पाप ॥ मनामाजी मिरवी कां ॥४३॥
तूतें वाटेल मी महाथोर ॥ कीं वश्य केलीं भूतें समग्र ॥ तैसा नोहे हा व्यवहार ॥ शिवास्त्र मी असें ॥४४॥
उगवली दृष्टी करीन वांकुडी ॥ पाडीन ब्रह्मांडांच्या उतरंडी ॥ तेथें मशका तव प्रौढी ॥ किमर्थ व्यर्थ मिरवावी ॥४५॥
अगा मशक धडका हाणी बळें ॥ तरी कां पडेल मंदराचळ ॥ तेवीं तूं मातें घुंगरडें केवळ ॥ निजदृष्टीं आव्हानिसी ॥४६॥
मच्छिंद्र म्हणे देवी ऐक ॥ बळीनें वामन मानिला मशक ॥ परी परिणामीं पाताळलोक ॥ निजदृष्टीं दाविला ॥४७॥
ऐसें ऐकतां भद्रकाळी ॥ चित्तव्यवधान पडिलें क्रोधानळीं ॥ मग प्रतापशिखाज्वाळामाळी ॥ कवळूं पाहे मच्छिंद्रा ॥४८॥
मग परम क्रोधें त्यासी बोलत ॥ म्हणे कवण प्रताप आहे तूतें ॥ तो मज दावीं मशाक येथें ॥ वामनकृत्यें बळी जेवीं ॥४९॥
मच्छिंद्र म्हणे बहु युद्धासी ॥ मिरवलीस शिवकार्यासी ॥ तें मज दावीं अहर्निशीं ॥ परीक्षा घेईन मी तुझी ॥५०॥
अगा तरु वाढला गगनचुंबित ॥ परी वातशस्त्रें उचंबळत ॥ तेवीं तूतें तोचि पंथ ॥ आज दृष्टी पडेल कीं ॥५१॥
अगे बहु जिंकिलें समरंगणीं ॥ अभिमाननग वाढविला त्यांनी ॥ परी प्रारब्धयोगेंकरुनी ॥ छिन्नभिन्न होईल तो ॥५२॥
ऐसें ऐकतां भद्रकाळी ॥ देती झाली सिंहा आरोळी ॥ प्रगट होतां अंतराळी ॥ ब्रह्मांड तेथें उजळले ॥५३॥
शब्द करी अति अचाट ॥ कीं सहस्त्र विजूंचा कडकडाट ॥ कीं अनंत अर्कउदयांत ॥ महीलागीं मिरवला ॥५४॥
तें भद्रकाळी अस्त्र पूर्ण ॥ येरी अस्त्र नोहे तें समयप्रदान ॥ कीं देवदानवांचें मरण ॥ महीलागीं मिरवतसे ॥५५॥
तें अस्त्र नोहे बोलतां वाणी ॥ कीं मायाप्रळयींचा उदित अग्नि ॥ सकळां शांतवूनि शून्यवदनीं ॥ भक्षूनि राहे पंचभूतां ॥५६॥
ऐसी ते सकळ पूर्ण ॥ कीं वासवशक्तीची भगिनी दारुण ॥ पाहती झाली उर्ध्वगमन ॥ तेजःपूज मिरवूनी ॥५७॥
जंव शब्द करितां अति अचाट ॥ खचूनि पडती गिरिकपाट ॥ वनचर पळतां न मिळे वाट ॥ ठायीं ठायां दडताती ॥५८॥
अष्ट दिग्गज अष्ट दिक्पाळ ॥ परम हडबडले शब्द तुंबळ ॥ अति थडथडाट कांपे केवळ ॥ महीलागीं मिरवतसे ॥५९॥
हेलावलें समुद्रजळ ॥ हालावले सप्तपाताळ ॥ मही म्हणे मी रसातळ ॥ पाहीनसे वाटतें ॥६०॥
उरगनाथ सहस्त्रफणी ॥ तोही उचली स्वमूर्धनी ॥ वाहूं पाहे सकळा अवनी ॥ रसातळ भोगातें ॥६१॥
ऐकूनि सबळ गडगडाट ॥ वराह दत सांबरी नेटें ॥ कूर्म पृष्ठी आपुली हाटे ॥ महीलागीं देतसे ॥६२॥
ऐसें दाही दिशा झालें ॥ मानव दानव सर्व गळाले ॥ विकारा करुनि प्रगट वहिले ॥ महीलागीं मिरवतसे ॥६३॥
सकळ झालिया हडबडाट ॥ देव दचकले स्वर्गपीठ ॥ सोडोनि राहोनि विमाना पेठ ॥ अंतराळीं मिरवती ॥६४॥
अंतराळीं कडकडाट ॥ करितां बोले मच्छिंद्रा नेट ॥ म्हणे घाला येतसे अचाट ॥ जीवित्व रक्षी जोगड्या ॥६५॥
तुवां व्यर्थ केली रळी ॥ आतां महीची होईल रांगोळी ॥ तरी तूं स्वगुरु येणें काळीं ॥ स्मरणातें मिरवीं कां ॥६६॥
अगा जैसें वज्राखें करुन ॥ बा नगाचे होत चूर्ण ॥ तन्न्यायें तूं महीकारण ॥ क्षीण करिसी जोगड्या ॥६७॥
अरे हा सकळ महीपाट ॥ तो आज कालिका करी सपाट ॥ तरी आतां काय पाहसी वाट ॥ मिरविसी कैसा जोगड्या ॥६८॥
कीं धरा सबळ ती आंदोळली ॥ यावरी तळीं भद्रकाळी ॥ तरी मच्छिंद्रधान्याची पिष्टबळी ॥ आतां मिरवीन जोगड्या ॥६९॥
मच्छिंद्र म्हणे बोलसी वाणी ॥ परी ते वृश्विककंटकाची खाणी ॥ दंश करितां मजलागोनि ॥ त्याला मारीन निश्चयें ॥७०॥
मग भस्मझोळी कुक्षीपुटी ॥ करीं कवळूनि भस्मचिमुटी ॥ मंत्रअस्त्रातें आणोनि पोटीं ॥ वासवशक्ती जपतसे ॥७१॥
मंत्रीं पाठ होतां भस्मचिमुटी ॥ फेकिली तेव्हां गगनपंथीं ॥ तंव ती तत्काळ वासवशक्ती ॥ प्रगट झाली तेजस्वी ॥७२॥
जैसे सहस्त्र अर्क तेजाळ ॥ कीं उदय पावला भडाग्निगोळ ॥ काळिकाविधान तममंडळ ॥ निरसावया जातसे ॥७३॥
काळिका कनककश्यपूजागीं ॥ मानूनि प्रल्हाद मच्छिंद्र जोगी ॥ स्तंभापरी भस्मचिमुटींत वेगीं ॥ नरहरिरुपें प्रगटली ॥७४॥
कीं परम क्रोधी वडवानळ ॥ भद्रकाळी ते समुद्रजळ ॥ प्राशावया उतावेळ ॥ गगनपंथें जातसे ॥७५॥
तें वासवास्त्र अर्क करीचें ॥ भद्रकाळी अस्त्र शिवकरीचें ॥ उमय ते सवार प्रतपनगरीचे ॥ युद्धालागीं मिरवले ॥७६॥
कीं पाहणी पाहतां हरिहर ॥ कीं एक मित्र एक चंद्र ॥ वाचस्पतींचें माहात्म्य अपार ॥ उशना कवि मिरवीतसे ॥७७॥
कीं एक मेरु एक मांदार ॥ कीं वायु आणि वायुकुमार ॥ तेवीं भद्रकाळी वासवास्त्र ॥ गगनामाजी मिरवती ॥७८॥
कीं जेठियांमाजी जरासंघ ॥ तया भिडला भीम प्रसिद्ध ॥ कीं कपीमाजी सुग्रीव द्वंद्व ॥ वालीलागी भिडतसे ॥७९॥
तन्न्यायें उभय शक्ती ॥ युद्धा मिसळल्या गगनपंथीं ॥ लोंबी झोंबी प्राणरहिती ॥ करुं पाहती एकमेकां ॥८०॥
मग तो एकचि दणदणाट ॥ झाला सबळ ब्रह्मांडस्फोट ॥ विमानीं पळविती देवता वाट ॥ चुकारपणीं मिरवतसे ॥८१॥
दोन्ही अस्त्रें बळवंत ॥ एकमेकांतें प्रहार करीत ॥ जेणें प्रहारें भयाभीत ॥ दाही दिशा तैं होती ॥८२॥
परी ती काळी अस्त्रदैवत ॥ तिणें ग्रासिलें वासवशक्तीतें ॥ मग अति क्रूर होऊनि उन्मत्त ॥ मच्छिंद्रावरी चालिली ॥८३॥
तें पाहूनि मच्छिंद्रनाथ ॥ करीं कवळी भस्म चिमुटांत ॥ मग एकादश शस्त्रातें ॥ रुद्रमंत्र प्रयोगीं स्मरतसे ॥८४॥
जेणेंकरुनि एकादश रुद्र ॥ प्रगट झाले महाभद्र ॥ तेजःपुंज नक्षत्रचंद्र ॥ काळिकास्त्र मिरवले ॥८५॥
तें महाप्रळयाकार ॥ भयंकररुपी अनिवार ॥ तें पाहतांचि काळिकास्त्र ॥ मूक्तीलागी प्रवर्तली ॥८६॥
सकळां करुनि नमनानमन ॥ स्तुतीस वाडोनि खणूनि रत्न ॥ परम भक्ती सूक्तीचें कारण ॥ श्रृंगारिलें रुद्रातें ॥८७॥
तें नवरत्नांचा सुगम श्रृंगार ॥ भूषणीं मिरवितां एकादश रुद्र ॥ शांत होऊनि महाभद्र ॥ ऐलरुपी पावले ॥८८॥
तें पाहूनि मच्छिंद्रनाथ ॥ वज्रास्त्र त्वरें प्रेरित ॥ तया साह्य धृमास्त्र ॥ महान्त तेवी मिरवतसे ॥८९॥
तेणेंकरुनि धुमधुमाकार ॥ मावळला मित्र तारा चंद्र ॥ तया संधतिं वज्रास्त्र ॥ निजमस्तकीं भेदीतसे ॥९०॥
परी ती चपळ काळिका देवी ॥ वज्रास्त्र धरिलें तिनें पायीं ॥ आपटिती झाली शैलाद्रिमहीं ॥ उत्तगदिशे कारणें ॥९१॥
तेणें घायें शैलाद्रि पर्वत ॥ निमा चूर झाला नेमस्त ॥ ती साक्ष अद्यापि हिंदुस्थानांत ॥ सह्याद्रि पर्वत नसेचि ॥९२॥
रामेश्वरापासूनि नेमस्त ॥ आणि गुर्जरदेशपर्यंत ॥ महाद्री आहे नांदत ॥ पैल नसे महाराजा ॥९३॥
असो ऐसें वज्रास्त्र सरलें ॥ आणि धूम्रास्त्र तें गिळिलें ॥ तें पाहूनि मच्छिंद्र वहिलें ॥ वाताकर्षण जपतसे ॥९४॥
तें सबळ वाताकर्षण ॥ लाभले होतें मच्छिंद्राकारणें ॥ जें शुक्रमंत्रपदान ॥ संजीवनी लाधली ॥९५॥
कीं वसिष्ठा धेनु झाला लाभ ॥ कीं तें विष्णूचें सुदर्शन मिळालें स्वयंभ ॥ तेवीं देत सूक्तिकागर्भ सूक्तास्त्र मिळालें ॥९६॥
कीं यमालागीं यमन साधलें ॥ कीं दमालागीं दमन लाधलें ॥ तेवीं युक्ती मच्छिंद्र शोभले ॥ देत सूक्तिकारत्न मिरविलें ॥९७॥
कीं वज्रास्त्रें शक्र विराजमान ॥ कीं देवतां लाधलें अमृतपान ॥ तेवीं दत्तानें सूतिकारत्न ॥ मच्छिंद्रातें मिरविलें ॥९८॥
रत्नांत मंत्रावळी ॥ देत कृपेची वरदवाळी ॥ भस्मचिमुटी योजूनि ते काळीं ॥ प्रोक्षितां झाला मच्छिंद्र ॥९९॥
तंव तें मंत्रास्त्र गुप्त काळिका देवीवर वाहात ॥ प्रवेश होताचि वात कुंठित ॥ सकळ देहाचा पै झाला ॥१००॥
तेणें देवी विकळ झाली ॥ पूर्ण ॥ कांहीं पळतां रानोरान ॥ दचका पावती समुच्चयें जन ॥ देव दानव विस्मित ॥३॥
असो ती आवरण अवस्था ॥ महीं निचेष्टीत झाली माता ॥ श्वेत नयनीं विकळ देहस्था ॥ अवस्थेत मिरवली ॥४॥
प्राणरहित होऊं पाहे ॥ मग वेगीं स्मरला उमाराय ॥ ते वाग्भाट धावोनी तरुणोपाय ॥ जाऊनि पोंचले कैलासा ॥५॥
जातांचि श्रवणद्वारीं बोभाट ॥ सावध होय कैलासनाथ ॥ की शिवकरींचें काळिकास्त्र अचाट ॥ संकटातें पडियेलें ॥६॥
तो हदयीं पाहे विचारुन ॥ मच्छिंद्रनाथाचे झाले आगमन ॥ मग नंदिकेश्वरीं सिद्ध होऊन ॥ तया ठायीं पातला ॥७॥
येताचि देखे मच्छिंद्रनाथ ॥ धावूनि लगबगीं अति त्वरित ॥ चरणकमळीं कामनातीत ॥ मूर्धकमळ अर्पीतसे ॥८॥
शिव उतरुनि नंदिकेश्वरीं ॥ भाउकें कवळिला दशमकरी ॥ भेटूनि हदय प्रेमलहरीं ॥ आवळूनि धरितसे ॥९॥
म्हणे तान्हुल्या अति थोर ॥ करुनि दाविला चमत्कार ॥ मजकरींचे काळिकास्त्र ॥ आजि जिंकिलें पराक्रमें ॥११०॥
नाथ म्हणे आदिनाथ ॥ ही त्वत्कृपेची बोधसरिता ॥ बद्रिकाश्रमीं राहूनि दत्ता ॥ श्रुत केलें तुम्ही माते ॥११॥
षण्मास महारजा रक्षूनि मातें ॥ प्रसन्न रवि केला तुम्हीं दत्त ॥ त्या प्रसन्न कुळाचें उदित ॥ मातें ओपिलें कृपेनें ॥१२॥
शिव म्हणे वा अस्तु आतां ॥ सावध करीं काळिकादैवता ॥ नाथ म्हणे वरदहस्ता ॥ मम मौळी स्पर्शावा ॥१३॥
माझें मागणें आहि किंचित ॥ देऊनि स्वामीनीं करावें श्रुत ॥ जैसा संजीवनीचे अर्थ ॥ शुक्र कचा फळला असे ॥१४॥
मग सिद्ध सर्वेश वरदमौळी ॥ म्हणे कोण कामना उचित झाली ॥ तदनुअर्थ ये काळीं ॥ लाभसी तूं वद वत्सा ॥१५॥
नाथ म्हणे पंचावन्ना ॥ कवित्व करविलें सावरी सावरी पवित्रा ॥ त्यातें वर देऊनि वरदपात्रा ॥ काळीकास्त्र मिरवावें ॥१६॥
जैसें तव करीं बहुदिवस ॥ वसूनि अमित केलें कार्यास ॥ तेवीं माझे वक्त्रास ॥ काळिकेनें वसावें ॥१७॥
जें जें कार्य लागे मातें ॥ तदनुकार्य वाहावें सरतें ॥ आणि पुढेंही मंत्रकार्यातें ॥ उपयोग व्हावें जयासी ॥१८॥
ऐसें ये रीतीं वरदान्द ॥ द्याल जरी प्रसन्न होऊन ॥ तरी कामनासमाधान ॥ निजदेही नांदेल ॥१९॥
अवश्य म्हणूनि उमारमण ॥ काळिका त्वत्करीं ओपिन ॥ परी या समयीं जीवित्वदान ॥ काळिकेतें स्वीकारीं ॥१२०॥
यापरी मीही उमानाथ ॥ त्वत्कार्यासी आहें उदित ॥ ऐसें म्हणोनी करतळीं त्वरित ॥ भाष घेतली मच्छिंद्रें ॥२१॥
मग चरणी माथा ठेवूनी ॥ भस्माचिमुटां घेऊनी ॥ वातास्त्रमंत्रआकर्षण जपोनी ॥ बोलतसे वैखरीं ॥२२॥
पूर्णपाठ वैखरीसी होता ॥ भस्मुचिमुटी फेंकी तत्त्वतां ॥ तेणें हदगत होऊनि सर्वथा ॥ काळिकादेवी उठली ॥२३॥
उठूनि बैसली सावध होऊनी ॥ दाही दिशा पाहे न्याहाळूनी ॥ तो अकस्मात शूळपाणी ॥ आपुले दृष्टीं देखिला ॥२४॥
मग लगबगें येऊनी त्वरित ॥ शिवपदीं मौळी सज्ज करीत ॥ म्हणे महाराजा आदिनाथ ॥ आजि जीवित्व त्वां दिधलें ॥२५॥
जैसे होय सर्पसत्रास ॥ तोही मिरविला आस्तिक त्यास ॥ तेवी आज मम प्राणांस ॥ रक्षिता झालासी आदिनाथा ॥२६॥
कीं भस्मासुराच्या पवनवातीं ॥ आपण पडिलां होतां व्यावृत्ती ॥ तेथें रक्षणें विष्णुमूर्ती ॥ कृपापात्रीं मिरविली ॥२७॥
कीं शक्तिधातें सुमित्रासुत ॥ पुढें होतां रघुनाथ ॥ विकट होता हनुमंत ॥ प्रसन्न त्यातें झालासे ॥२८॥
कीं प्रल्हादाच्या कैवारासी ॥ नरहरी धांवला अति उद्देशीं ॥ तन्न्यायें आज तूं मजपाशीं ॥ मिरवलासी कीं कृपेनें ॥२९॥
ऐसें म्हणोनि काळिकादेवी ॥ वारंवार लागे पायी ॥ याउपरी म्हणे दक्षजांवई ॥ मम मागणें आहे एक ॥१३०॥
देशील जरी कृपा करुन ॥ तरी तुज देईन नागरत्न ॥ देवी म्हणें उमारमण ॥ अर्थ कोणता बोलवा ॥३१॥
शिव म्हणे बहु दिवस ॥ मम करीं विराजलीस ॥ आतां येऊनि मच्छिंद्रदास ॥ जगउपकारीं बसावें ॥३२॥
हेंचि मागणें माझें आहे ॥ तुवां कृपा करुनि मज द्यावें ॥ हें वचन ऐकूनि महामाय ॥ गदगदां हांसिन्नलीं ॥३३॥
म्हणे महाराजा पायांपाशीं ॥ मी म्हणवितें तुमची दासी ॥ इतुकें गुह्य धरोनी मानसीं ॥ दान मागतां हें काय ॥३४॥
जिकडे धाडाल तिकडे जाईन ॥ तुमची आज्ञा मज प्रमाण ॥ इतुकें गुह्य धरोन ॥ दान म्हणणें अनुचित हैं ॥३५॥
जैसा वाचस्पती ज्ञानचाड ॥ अजारक्षका पुसे कोड ॥ तन्न्यायें मम प्रयुक्तीं ॥ जल्पतां कीं महाराजा ॥३७॥
कीं पीयूष मृत्युनिवारणास ॥ स्तविता झाला बळीरस ॥ कीं टक्याकरितां महापरिस ॥ विनवीतसे धनाढ्याला ॥३८॥
तन्न्याय अपर्णापती ॥ गौप्य धरुनि करितां विनंती ॥ परी हें श्लाघ्य सेवकाप्रती ॥ कदाकाळीं साजेना ॥३९॥
तरी आतां असो ऐसें ॥ मान्य करीन स्वामिशब्दास ॥ मग बोलावूनि मच्छिंद्रास ॥ जननीं हदयीं कवळिला ॥१४०॥
म्हणे बा रे ऐक वचन ॥ साबरीविद्या कविरत्न ॥ जेथें येईल माझें नाम ॥ तेथें साह्य मी असें ॥४१॥
कवण अर्थी असो कैसें ॥ मी प्रवर्तवूनि उच्चाराम ॥ ऐसें करतल देऊनि भाष्य ॥ समाधानीं मिरवलें ॥४२॥
मच्छिंद्र आणि उमानाथ ॥ देवीनें ठेवूनि तीन रात्र ॥ मग स्नेहसंपन्न बोल बोलत ॥ मच्छिंद्रनाथा ओडविलें ॥४३॥
याउपरी शिवें देदीचा पाणी ॥ मच्छिंद्रनाथाच्या कृपें ओपूनी ॥ अति गौरवें शूलपाणी ॥ स्वस्थानासी जातसे ॥४४॥
मग मच्छिंद्र आणि उमानाथ ॥ देवी बोळवूनि स्वस्थाना येत ॥ शिव पावले कैलासांत ॥ मच्छिंद्रनाथा भेटूनी ॥४५॥
यापरी तेथूनि मच्छिंद्रनाथ ॥ उत्तरपंथें गमन करीत ॥ तो समुद्रतीरीं हरेश्वर दैवत ॥ गदातीर्थी पातला ॥४६॥
गदातीर्थी करुनि स्नान ॥ येत हरेश्वरा दर्शनाकारणें ॥ ते कथा वर्तेले रसाळ पूर्ण ॥ पुढिले अध्यायीं वदूं आतां ॥४७॥
शिवसुत वीरभद्र ॥ महाजेठी प्रतापरुद्र ॥ तयातें भेटतां नाथ मच्छिंद्र ॥ समरंगणीं मिरवती ॥४८॥
असो येऊनि त्या प्रसंगीं आतां ॥ भावें पूजिली काळिका देवता ॥ तरी पठणीं प्रसंग उपयोग बहुतां ॥ मुष्टिनिवारणी पडेल ॥४९॥
पुढें मंत्रपुष्टी दृष्टी ॥ बाधा न करी तीर्थाचिया पाठीं ॥ कुडेचेडजारणा लोटीं ॥ मरणभीती बाधेना ॥१५०॥
हा अध्याय नित्य पठण करील ॥ तो इतुक्या भयापासूनि सुटेल ॥ आणि हा अध्याय गृहीं पाळींल ॥ कधीही पीडा त्यासी न होय ॥५१॥
आणि कोणासही जगा आंताता ॥ काळीमुष्टीची बाधा होतां ॥ त्यांतें प्रसंग श्रवणी पडतां ॥ शम होईल ती मुष्टी ॥५२॥
ऐसें गोरक्षाचें कथन ॥ वदला आहे किमयागिरी ग्रंथाकारण ॥ तरी जन हो विश्वास धरुन ॥ ग्रंथ संग्रही पाळावा ॥५३॥
हा ग्रंथ म्हणाल उगलीच वाणी ॥ तरी नोहे आहें अमृतसंजीवनी ॥ पहा सिद्धाची वाग्वाणी ॥ श्रीगोरक्षें कथियेली ॥५४॥
तरी विश्वास धरुनि चित्ता ॥ प्रचीत घ्यावी पठण करितां ॥ नाहींतरी ग्रंथ उगाचि निंदितां ॥ दोषामाजी पडाल कीं ॥५५॥
याउपरी अर्थाअर्थी ॥ उगेंचि निंदाल ग्रंथाप्रती ॥ तयाचा निर्वश पावूनि क्षितीं ॥ यमपुरीं वसे तो ॥५६॥
तरी श्रोते भाविक जन ॥ तुम्हां सांगतों एकचि वचन ॥ भावविश्वासा करा रोहण ॥ सकळ स्वार्थ पुरेल कीं ॥५७॥
जे विश्वासावर स्वार झाले ॥ ते सर्वस्वी तरुनि गेले ॥ सत्यवचनीं जगीं मिरवले ॥ संतवदनीं विश्वासुक ॥५८॥
तरी जगामाजी धुंडीसुत ॥ मालू नरहरीच्या वंशांत ॥ विश्वासें झाला ब्रह्मीं व्यक्त ॥ संतपदीं भावार्थ ॥५९॥
स्वस्ति श्रीभक्तिकथासार ॥ संमत गोरक्षकाव्य किमयागार ॥ सदा परिसोत भाविक चतुर ॥ षष्ठाध्याय गोड हा ॥१६०॥
शुभं भवतु श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥
॥ नवनाथभक्तिसार षष्ठाध्याय समाप्त ॥