लेखन – डॉ. कल्पना श्रीधर नागरे, चिकीत्सा मानस शास्त्रज्ञ – मानवी शरीराला एका ठराविक काळानंतर विश्रांतीची, झोपेची गरज असते.पुरेशी झोप अथवा विश्रांती घेतली की शरीर आणि मन दोन्हीही ताजेतवाने होते. मात्र बऱ्याच लोकांची समस्या असते की त्यांना रात्री झोप येत नाही. पुरेशी झोप झाली नाही की सकाळी उठल्यावर ताजेतवाने वाटत नाही. काही लोकांना क्षणिक समस्या असते झोप येण्याची. जसे नवीन जागा, नवीन वातावरण अथवा आजारपण परंतु जर कित्येक दिवस आणि महिने झोप येत नसेल तर तुम्हाला इन्सोमनिया अर्थात् निद्रादोष असु शकतो. पुरेशी झोप झाली नाही की अनेक शारीरिक तक्रारी सुरू होतात जसे की डोकेदुखी, चक्कर येणे, अंधारी येणे, रक्तदाब वाढणे, कमी होणे, अपचन, अल्सर आदी झोप न येण्याची अनेक कारणे असू शकतात आजच्या लेखात आपण शांत झोप येण्यासाठी सोप्या उपायाची चर्चा करूया. झोप येण्यासाठी तुम्ही काही सोप्या गोष्टी करू शकता. नियमित झोपण्याची वेळ ठरवा, झोपण्यापूर्वी स्क्रीन वेळ कमी करा, आणि शांत आणि आरामदायक झोपेसाठी वातावरण तयार करा.
झोप येण्यासाठी उपाय – 1. नियमित झोपण्याची वेळ – रात्री एका विशिष्ट वेळेस झोपायला जा आणि सकाळी उठण्याची वेळ ठरवा. हे तुमच्या शरीराच्या घड्याळाला नियमित ठेवण्यास मदत करेल, ज्यामुळे झोप येणे सोपे होईल. 2. झोपण्यापूर्वी स्क्रीन वेळ कमी करा – झोपण्यापूर्वी स्मार्टफोन, टॅब्लेट किंवा टीव्ही सारख्या स्क्रीनला टाळा. यामुळे झोपेवर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. 3. शांत आणि आरामदायक झोपेचे वातावरण तयार करा – तुमच्या बेडरूमला शांत आणि थंड ठेवा. अँटी-टॉक्सिक किंवा आवाज कमी करणारे ध्वनी उपकरणे वापरू शकता. 4. झोपण्यापूर्वी गरम दूध प्या – गरम दूध पिणे झोपेसाठी एक सोपा उपाय आहे. 5. योगा किंवा व्यायाम करा – योगा आणि व्यायामामुळे शरीर आणि मन शांत होतात, ज्यामुळे झोप येण्यास मदत होते. परंतु झोपण्यापूर्वी जास्त व्यायाम करणे टाळा. 6. ध्यान किंवा विश्रांती तंत्र – झोपण्यापूर्वी ध्यान किंवा विश्रांती तंत्रांचा सराव करणे मदत करू शकते. उदाहरणार्थ, तुम्ही खोल श्वास घेण्याचा सराव करू शकता. 7. शांत संगीत किंवा पुस्तक वाचणे – शांत संगीत किंवा पुस्तक वाचणे झोपेसाठी मदत करू शकते. 8. नियमित आहार – झोपण्यापूर्वी जड किंवा मसालेदार अन्न खाणे टाळा. झोपण्यापूर्वी 3-4 तास आधी अन्न घेणे चांगले. इतर महत्त्वाच्या टिप्स – दुपारनंतर कॅफीन कमी करा, दुपारनंतर किंवा संध्याकाळनंतर कॅफीन (उदा. कॉफी) कमी प्रमाणात घ्या. झोपेसाठी योग्य कपडे, झोपण्यासाठी आरामदायक कपडे निवडा. उष्णतेचा वापर, गरम पाण्याने आंघोळ करणे किंवा उबदार पाण्याचा वापर झोपेसाठी आरामदायक ठरतो. झोपण्या आधीं हलक्या फुलक्या पुस्तकांचे वाचन केले तर त्याचा झोप येण्यासाठी बराच फायदा होतो.
